دکتر صدیقه ببران
عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه
دکتر صدیقه ببران
عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانهصدیقه ببران: نیازمند انجمن صنفی در حیطه نشریات زنان هستیم/ رویگردانی زنان از رسانههای تخصصی
کانون خبرنگاران نبأ: نگارنده کتاب «تاریخ نشریات زنان در دوران معاصر» گفت: حوزه روزنامه‌نگاری و نشریات زنان، نیازمند انجمن صنفی است، بخشی از کارهای انجمن‌های صنفی پرداختن به حوزه رفاهی و تخصص‌گرایی است.
صدیقه ببران، عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، در تبیین کارکرد رسانههای ارزشی در حوزه زنان گفت: با عنوان ارزشی بودن یا نبودن این رسانه‌ها ارتباط برقرار نمی‌کنم زیرا ما هیچ رسانه ضد ارزشی در عرصه مطبوعات نداریم، مگر اینکه نشریه‌ای حاوی مطالب زرد باشد؛ این نشریات زرد بیشتر در مقوله مباحث خانوادگی نمود پیدا می‌کند اما نشریاتی که به شکل تخصصی در حوزه زنان و حقوق بانوان فعالیت می‌کنند در تمامی ابعاد ارزشمند و هدفمند هستند مگر اینکه مقصود شما، رسانه‌هایی باشد که با مبانی ایدئولوژیک و رویکرد دینی به فعالیت می‌پردازند.
رویگردانی زنان از رسانههای تخصصی
وی در ادامه بیان کرد: رسانههای زرد و عامه‌پسند به سبب محتوای خود دارای فروش بالاتری هستند و این مسئله به این معناست که طرفداران این نشریات تمایلی پیدا نمی‌کنند که به دنبال مفاهیم فرهنگ‌ساز در فضای رسانه‌ای باشند، از این‌رو صاحبان نشریات به سبب ذائقه مردمی، مفاهیم ارزشمند را در مجلات خود چاپ نمی‌کنند، البته این تنها یک بُعد از عدم استقبال جامعه زنان به مجلات تخصصی است که به خود جامعه زنان مرتبط می‌شود.
مدیر گروه و عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی با بیان این موضوع که این مسئله دلیل و توجیه خوبی برای رسانههای ما نیست، گفت: منطقی نیست اگر گفته شود اکنون که سایر رسانه‌ها فعالیتشان در این زمینه بدین نحو است بنابراین ما نیز باید طریقه آنان را در پیش بگیریم؛ مهم‌ترین نکته این است که فعالیت‌های رسانه‌ای به شکل حرفه‌ای دنبال نمی‌شود؛ اگر رسانه حوزه زنان، در عرصه اجتماع وجود دارد و معتقد است که باید در زمینه‌های مختلف فرهنگ‌سازی کند، به تبع آن باید راهکارهای این فرهنگ‌سازی را نیز بداند و از شیوه‌های متعدد این زمینه استفاده کند و در حیطه علایق مخاطب دقیق باشد، متاسفانه این مسئله آن‌چنان، مورد توجه رسانههای ما قرار نمی‌گیرد؛ البته می‌توان در این زمینه علاقه‌سازی کرد اما پرسش اصلی این است که آیا علاقه زنان ما تنها آشپزی و فعالیت‌های هنری است؟ خیر. ممکن است که این مسأله موضوعیت برخی از رسانههای ما را به خود اختصاص دهد ولی باید در کنار آن سعی شود همراه با علایق، نکات و مباحث فرهنگی درست، همانند سبک زندگی صحیح از منظر دینی و ملی نیز ارائه شود.
وی با اشاره به ضعف خبرنگاران در حیطه تولید مطالب جذاب و مفید برای قشر زنان، اظهار کرد: ما به خبرنگاران، آموزش حرفه‌ای نداده‌ایم زیرا در دانشگاه‌های کشور، توجه تنها در حیطه عمومیات است، آموزش به نحو تخصصی صورت نمی‌گیرد و مابقی مباحث رها شده تلقی می‌شود؛ در واقع حوزه زنان خبرنگار و روزنامه‌نگار باید تقویت و دوره‌های متعدد حرفه‌ای برای آنها ترتیب داده شود و معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد نیز باید در این زمینه هماهنگی‌های لازم را انجام دهد.
نیازمند انجمن صنفی در حیطه نشریات زنان هستیم
ببران با بیان اینکه جای خالی نهادی که در حیطه رسانه ویژه قشر بانوان به فعالیت بپردازد، محسوس است، اظهار کرد: در واقع حوزه روزنامه‌نگاری و نشریات زنان، نیازمند انجمن صنفی است، بخشی از کارهای انجمن‌های صنفی پرداختن به حوزه رفاهی و به تخصص‌گرایی است؛ بنابراین در اینجا اهمال و کوتاهی، از سوی خود نشریات و رسانههای داخلی است زیرا حرفه‌گرایی در این حیطه دنبال نمی‌شود، از این‌رو باید خودشان را ارتقاء دهند، از سطح روزنامه‌ها و نشریات زرد خارج شوند و همچنین نیازمند حمایت‌های دولتی نیز در این زمینه هستند، زیرا در حوزه اقتصادی توان بسیاری از امور را ندارند، بنابراین به دولت احتیاج دارند و دولت در این راستا باید آنان را حمایت کند؛ البته حمایت، در زمینه‌های حمایت‌های فنی باشد، نکته بعدی فعال بودن حوزه صنفی نشریات زنان است.
ارتقای سطح کیفی رسانههای داخلی با حضور در عرصه بین‌الملل
وی که در این زمینه کتابی با عنوان «تاریخ نشریات زنان در دوران معاصر» به رشته تحریر در آورده است، با ذکر راهکاری دیگر در راستای ارتقای سطح کیفی رسانه‌ها، افزود: نکته بعدی، حضور زنان روزنامه‌نگار در مجامع بین المللی است، زنان روزنامه‌نگار ما باید کار حرفه‌ای در عرصه بین‌المللی را بیاموزند؛ باید فعالیت‌های سایر رسانه‌ها را نظاره‌گر باشند، به عنوال مثال، چند ماه دیگر زمان برگزاری کنفرانس جهانی زن است، روزنامه‌نگاران زن ما باید با قوت در این مجامع حضور پیدا کنند، این کنفرانس‌ها عرصه آموزش است؛ ضعف روزنامه‌نگاران و کم‌کاری آنان هر چند حقیقت دارد اما عامل اصلی این نقایص با چه کسی است؟ ساختار‌ها متعدد است ولی نیازمند یافتن یک راه حل مناسب برای آن هستیم.
مدیر گروه و عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی، نکته مهم‌تر را هویت انتقال نسلی زنان دانست و گفت: قطعا روزنامه‌نگاران ما، به خصوص در حوزه زنان، با یک انتقال نسلی روبه‌رو هستند، کار کردن در حیطه زنان بسیار ارزشمند است زیرا آموزش نسل آینده در دامان پرمهر زنان صورت می‌گیرد که لزوما نحوه آموزش به آنها نیز باید بر مبنای اخلاق پایه‌ریزی شود.
وضعیت کنونی رسانههای امروزی در حوزه زنان
وی در رابطه با وضعیت و مرحله کنونی رسانههای امروزی ما در حوزه زنان گفت: در مجله زن روز پیش از انقلاب، نه تنها شهید مطهری، بلکه آقای باهنر نیز مقالاتی به آن ارسال می‌کردند، اما اکنون غذای مناسبی برای ذائقه مخاطب در چنین نشریاتی ارائه نمی‌شود، جذابیت‌هایی که می‌تواند یک نشریه را پر مخاطب کند متعدد هستند، مانند جذابیت‌های فنی و محتوایی، اما امروزه شاهدیم برخی از مجلات فاقد جذابیت‌های لازم هستند و در مدت کوتاهی می‌توان تمامی صفحات آن را مرور کرد، بدون اینکه جذابیت خاصی داشته باشد؛ در یک برهه‌ای از زمان، برخی از نشریات از محبوبیت قابل توجهی میان اقشار مردمی برخوردار بوده‌اند، به گونه‌ای که خوانندگان آن، انتظار شنبه‌ای دیگر و خریداری کردن چنین مجله‌ای را در سر می‌پروراندند.
ببران عنوان کرد: بسیار مهم است که بار دیگر به مرور آسیب‌ها در حوزه روزنامه‌نگاری زنان بپردازیم و زوایای متعدد آن را مرور کنیم، زیرا عمده آسیب‌ها در حوزه روزنامه‌نگاری، به نبود کار تخصصی و حرفه‌ای در این زمینه برمی‌گردد؛ بحث دیگر نیز هزینه است، روزنامه‌نگار حرفه‌ای هزینه بالاتری را طلب می‌کند، اساسا اگر بخواهید کار قابل قبولی ارائه دهید مطمئنا این کار، خریدار دارد، اما کار ضعیف مورد استقبال قرار نمی‌گیرد، به خصوص که متاسفانه برخی از نشریات، وارد گرایش‌های سیاسی و خطی نیز می‌شوند، قرار نیست که چنین وضعیتی از سوی برخی از نشریات رخ دهد.
مجلات توقیف شده، نباید کرسی خود را قربانی می‌کردند!
وی در رابطه با نشریات توقیف شده عنوان کرد: در حوزه زنان نیازمند تعادل هستیم، گرایشات نباید تحمیل شود، زیرا روزنامه‌نگار در کنار حرفه روزنامه‌نگاری باید در جامعه‌شناسی و روانشناسی نیز تبحر کافی داشته باشد؛ آیا بستر یک جامعه اسلامی، نگاه فمینیستی از نوع غربی‌اش را می‌پذیرد؟! چنین جامعه‌ای این دیدگاه را نمی‌طلبد و منجر به شکست می‌شود، با این رویکرد، تنها طیف پایینی از طرفداران در کنار این نشریات خواهند ماند؛ همچنین نگاه فمینیستی با بسیاری از موازین و اصول دینی ما مغایر است، جامعه ما، جامعه‌ای دینی و مزین به نام مقدس جمهوری اسلامی است، اگر این سرزمین تنها به نام ایران خوانده می‌شد، شاید بسیاری از خطوط فکری افراد می‌توانست متفاوت با اصول حاکم بر این کشور باشد؛ بنابراین کار پسندیده‌ای نیست که یک محفل و کرسی‌ای را که می‌توان از طریق آن، سخن گفت و فرهنگ‌سازی کرد قربانی برخی از خطوط فکری افراد کنیم؟ در اینجا این ناشر است که مرتکب خطایی بزرگ شده، زیرا چنین کرسی‌ای را قربانی کرده است.
باید واقعیت انتشار پیدا کند
مدیر گروه و عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی در رابطه با مسئولیت‌ها و وظایف اصلی نشریات توقیف شده اظهار کرد: اگر خوانندگان، مطالب این نشریات را دنبال می‌کنند باید این نشریات نیز در قبال آن، به مشکلات اساسی‌تر، به خصوص مشکلات جامعه زنان بپردازد ، مانند مباحث حقوقی زنان که مباحث مهمی در این خصوص دارند، زیرا حقوق مدنی و حقوق اسلامی گاهی با یکدیگر توأم می‌شود که همراهی این حقوق نیازمند بررسی است، همان طور که مقالات شهید مطهری در نگاه دینی درست، در مقوله زنان بسیار مؤثر است؛ از شهید مطهری کتابی با عنوان حجاب نیز در این زمینه به چاپ رسیده است و کتاب زیباتر او، بحث حقوق زنان است.
وی در ادامه افزود: شیوه کار فرهنگی، بسیار ظریف و دقیق است، به‌گونه‌ای که هر فردی قابلیت حضور در این عرصه را ندارد، زیرا اگر در این زمینه فرد متبحر نباشد، فعالیت وی منجر به شکست می‌شود و یارای برخاستن نمی‌یابد، باید در این زمینه دقت شود و فرد، جامعه‌شناسی لازم را در این زمینه کسب کند، همچنین باید به مبادی و خطوط قرمز در عرصه امنیت ملی و به‌نحو ویژه‌تر در حوزه اخلاق رسانه توجه نشان دهد، از این‌رو باید واقعیت‌ها انتشار یابند، از کذب و دروغ پرهیز شود تا قشر مردمی درگیر خرافات و اکاذیب نشوند؛ خرافاتی همانند دانستن ماه، سال تولد و تاثیری که برخی از این امور خرافی بر موضوعات دیگر دارند، مسائلی از این دست در نشریات اگر ورود پیدا کنند موجب فروش بالای آن نشریه می‌شوند، گاهی با پرداختن به این مسائل، جامعه انسانی از توجه و دقت به نکات کلیدی‌تر دور نگه داشته می‌شوند.
وظایف دولتمردان در ارتقای سطح فکری جامعه زنان
ببران در تبیین وظایف دولتمردان و نهادهای غیر دولتی در رابطه با ارتقای سطح فکری جامعه زنان گفت: نگرش دولتمردان ما، در حوزه زنان و بررسی حقوق عدالت و برابری حقوق آنان با مردان بسیار مهم است و باید به آن توجه شود، از طرف دیگر باید دانست که نهادهای جوامع دموکرات با چه شیوه‌ای عمل می‌کنند؛ یکی از این شیوه‌ها رسانه است که باید به کارکردهای آن دقت شود؛ دیگری بحث سازمان‌های مردم نهاد است که غیردولتی هستند، این سازمان‌ها از اهمیت ویژه‌ای در یک جامعه اسلامی برخوردارند و باید مورد تعلیم و پرورش متخصصان قرار گیرند زیرا وارد عرصه‌های رسانه‌ای می‌شوند و نقش فرهنگ‌سازی را بر‌عهده می‌گیرند؛ از سوی دیگر حضور زنان باید در تمامی حیطه‌ها همچون حوزه اقتصادی، اتحادیه‌ها و اصناف دیده شود.
حضور پُر‌رنگ زنان در فضای مجازی
مدیر گروه و عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی در ادامه افزود: حضور زنان در عرصه مجازی خوب است، نه تا این حد که درگیر اپلیکیشن‌های موبایل شوند، به گونه‌ای که زنی تا ساعت‌ها در کشاکش بالا و پایین کردن پیام‌های بی‌محتوا است، این موارد نیازمند آن است که جریان‌سازی درستی از جانب کارشناسان صورت گیرد؛ تمامی این موارد و همچنین برخی از رسانههای ما از جمله رسانههای دیداری و شنیداری در پیش آمدن چنین فضایی دخیل‌اند؛ زمانی که در یک فیلم نشان دهیم که بازیگر زن آن، یا در آشپزخانه است یا سرگرم غیبت کردن و یا با تلفن گفت‌وگو می‌کند، این چهره و شخصیت بسیار متفاوت است با اینکه او را یک شخصیت متنفذ و ویژه نشان دهیم؛ متأسفانه در رسانههای ما زنان را، فریب‌خورده نشان می‌دهند نه یک قهرمان؛ این فرهنگ‌سازی، نیازمند همیت و یک عزم ملی است.
سمیه عسکری