صدیقه ببران، مدیر روابط عمومی وزارت نیرو با اشاره به طرح‌های مشترک با آموزش و پرورش تاکید کرد :باید بچه‌ها را نگهبان آب کنیم

  

صدیقه ببران استاد ارتباطات است. او در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان مساله آب را به گفتمان رایج مردم کشاند تا تاثیرگذار شود، می‌گوید: باید بپرسیم ادبیات عامه را کی شکل می‌دهد؟ امروز رسانه آن را شکل می‌دهد. مردم به راحتی با دیدن چند تا سریال گفتارشان عوض می‌شود. نقل قول‌های روزمره مردم از فیلم‌ها و سریال‌ها بیرون می‌آید و در زبان مردم قرار می‌گیرد. حال اگر رسانه‌ها به سبک صحیح پیش بروند و این نکات را در زندگی عادی مردم جاری کنند و با هر کسی با زبان خودش صحبت کنند، این پیام‌ها منتقل می‌شود. با این استاد ارتباطات درباره پیشنهاد روزنامه اعتماد مبنی بر اینکه با عنوان «نگهبان آب» گفتمانی برای تبادل بیشتر اطلاعات شکل دهیم، صحبت کردیم که در ادامه مشروح دیدگاه‌های او را می‌خوانید.

چرا یک روز در تابستان به عنوان روز ملی آب انتخاب نشده است. دست‌کم اثرگذاری بیشتری بر اذهان مردم می‌توانست داشته باشد تا روزی در فصل زمستان و دم نوروز که معمولا بارندگی داریم و هوا بهاری می‌شود.

روز جهانی آب روز ۲ فروردین ۲۲ مارس است که از سال 1992 در سازمان ملی تصویب شده است. ایرانی‌ها با یک نگاه آیین سنتی «روز ملی آب» را در تقویم جای داده‌اند و اتاق بازرگانی صنعت، معدن و کشاورزی با تکیه بر این مفهوم که ۱۳ اسفند به عنوان «نوروز آب‌ها، روزی است که ایرانیان باستان هر ساله به کنار چشمه‌ها و رودها می‌رفتند و با برپا کردن مراسم‌های خاص، عطر و گلاب در آب‌ها می‌افشاندند. برگزاری همایش بزرگداشت روز ملی آب از سال ۱۳۹۴ در دستور مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران قرار گرفته است. اما شعار روز جهانی آب امسال این است که «به هیچ‌کس بی‌توجه نباشید» و مثل هر سال تاکیدش بر این است که بخش‌های آسیب‌پذیر مثل فقرا، افراد ناتوان جسمی یا هر کسی به نوعی به آب آشامیدنی دسترسی ندارد مورد توجه قرار بگیرد.

از ۱۳ اسفند تا ۲ فروردین فاصله مناسبی است برای ایجاد یک جریان اجتماعی. از یک سو در آستانه نوروز قرار داریم و موعد خانه‌تکانی و این خود کاری آب‌بر است. از سوی دیگر چون هر دو مناسبت با ایام نوروز ما آمیخته است ممکن است به حاشیه رانده شود. فکر نمی‌کنید، بهتر باشد به ایجاد بحثی در فاصله این دو مناسبت توجه بیشتری به آن جلب کنیم.

اتفاقا صرفه‌جویی در کار خانه‌تکانی هم شهری و هم روستایی است و این می‌تواند بر میزان مصرف آب شرب و جلوگیری از هدررفت آن تاثیر بگذارد. به نظر من فاصله خوبی است تا عید که زندگی جدیدی آغاز می‌شود، کاری برای آب شکل بگیرد.

روزنامه اعتماد سال گذشته با پیشنهاد «هشتگ نگهبان آب» تلاش کرد آغازگر یک جریان اجتماعی باشد. از سوی دیگر با وجود آنکه زندگی ما با آب عجین شده است در میان ادبیات روزمره و گفت‌وگوهای مردم آب کمتر جایگاهی دارد. فکر می‌کنید، می‌توانیم از فاصله بین 13 اسفند تا 2 فروردین استفاده کنیم تا بیشتر به آب بپردازیم و هر یک از ما به نوعی نگهبان آب باشیم؟

موضوع آب سهل و ممتنع است و اینکه چگونه می‌توان در ادبیات مردم آن را افزایش داد به چگونگی استفاده از رسانه اطلاعات برمی‌گردد اما وقتی چیزی به وفور در اختیار است و همواره در دسترس، آدمی کمتر به آن فکر می‌کند. مثل سلامتی که تازه وقتی مریض می‌شویم به فکر سلامتی می‌افتیم . اتفاقا من فکر می‌کنم از سال قبل با بروز تنش‌های آبی و افزایش خشکسالی و آثارش مردم بیشتر حسش کرده‌اند. بنابراین فکر می‌کنم عوارض خشکسالی‌ها و تغییرات اقلیمی تلنگری باشد به اینکه بیشتر ارزش آب را حس کنند. اما در مورد اینکه چگونه در سبک زندگی و همان لایف استایل مردم بتوانیم جریان‌سازی کنیم و کلیشه‌هایی را تغییر بدهیم هیچ راهی نداریم جز توسل به رسانه‌ها. این نکته بسیار درستی است. اساسا رسانه می‌تواند با ترفندهایی چون انعکاس دیدگاه‌های مختلف و استفاده از تکرار یک موضوع فنی را به ذهن افراد بنشاند. می‌تواند از همین طریق موضوعی را مساله کند. باید ببینیم رسانه‌های ما کجای این کار هستند و چه دغدغه‌هایی دارند. این موضوع جزو مقوله‌های منافع ملی است و اتفاقا اگر مردم را کمتر درگیر حوزه‌های سیاسی کنیم آن وقت موضوعات اصلی نظیر آب فراموش نمی‌شوند. نکته دیگر این است که طی همه این سال‌ها کمتر ارزش اقتصادی آب برای مردم ملموس بوده و مردم نمی‌دانند که آب به عنوان یک کالای اقتصادی همیشه در دسترسشان نخواهد بود و باید از آن مراقبت کنند. دلیلش هم این است که در این سال‌ها با شکل‌گیری دولت مدرن مردم خیلی راحت آب را به دست آورده‌اند و البته وظیفه دولت‌ها هم تامین آب بوده است. اما ما در نگهداشت آب وظایفی داریم. بنابراین وظیفه نگهبانی از آب در تک‌تک آدم‌ها باید نهادینه شود و قطعا نسل بعد اگر متوجه این اهمیت نشود، بدتر از ما و بی‌توجه‌تر یا مسرف‌تر از ما خواهد بود.

با این توضیحات چگونه می‌توان آب را به ادبیات عامه انتقال داد. در این چند سال اخیر حتی با وجود داخل شدن جامعه‌شناسان به بحث آب هنوز نتوانسته‌اند، موضوع را عامی کنند به گونه‌ای که مردم درباره آب حرف بزنند و به نوعی دانش عمومی برای آب و نگهبانی از آب شکل بگیرد.

باید بپرسیم ادبیات عامه را کی شکل می‌دهد؟ امروز رسانه آن را شکل می‌دهد. مردم به راحتی با دیدن چند تا سریال گفتارشان عوض می‌شود. نقل قول‌های روزمره مردم از فیلم‌ها و سریال‌ها بیرون می‌آید و در زبان مردم قرار می‌گیرد. حال اگر رسانه‌ها به سبک صحیح پیش بروند و این نکات را در زندگی عادی مردم جاری کنند و با هر کسی با زبان خودش صحبت کنند این پیام‌ها منتقل می‌شود. بیش از همه گروه‌ها ما باید در انتقال بین نسلی موضوع آب را محور توجه قرار دهیم. در همین راستا هم ما کارهایی را با آموزش و پرورش شروع کرده‌ایم. اما بسیار مهم است که پدران و مادران هم در این بحث وارد شوند و هم آموزش بدهند و هم آموزش ببینند. از سوی دیگر باید نهادهای مدنی یا همان ان.جی.اوها بیشتر وارد این کارزار شوند. زمانی فعالیت‌های مربوط به سازمان‌های مردم نهاد بیشتر از الان بود و کمتر نگاه‌های کاسب‌کارانه حاکم بود و ان.جی.اوها بیشتر فعالیت فرهنگ‌سازی داشتند.

به آموزش و پرورش اشاره کردید. آیا وزارت نیرو و وزارت آموزش و پرورش کار مشترکی انجام داده‌اند؟ آیا توانسته‌اید، آموزش و پرورش را در مورد مقوله آب مجاب کنید که به کمک وزارت نیرو بیاید؟

از قبل هم کارهای مختلفی بین وزارت نیرو و آموزش و پرورش انجام شده بود. در مواردی هم بحث آب را سازمان حفاظت محیط زیست پیگیر شده بود و تلاش شد تا مفاهیم حوزه آب وارد کتاب درسی شود. اما این اتفاق خیلی دیر افتاده به این معنا که مفهوم آب در کتاب درسی سال دهم آمده که تا آن زمان اذهان بچه‌های ما شکل گرفته است. بهتر و ایده‌آل این بود که موضوع آب وارد حوزه دبستان ما شود . در سال‌های گذشته طرح موفقی بین آموزش و پرورش و وزارت نیرو جریان داشت که با عنوان طرح داناب یا دانستنی‌های حوزه آب معروف شده است. مدرسه‌ها خیلی خوب در استان‌ها همکاری کردند. در آنجا سازمان‌های مردم نهاد هم دخیل هستند. در این طرح تلاش شده تا برخلاف درس‌های حفظی نظیر تاریخ و جغرافیا موضوع به صورت عملی و کارگاهی با روش‌های عملی‌تر انجام گیرد و همه بچه‌ها در آن مشارکت داشته باشند.

پیشنهادی هم به تازگی به آموزش و پرورش داده‌ایم تحت عنوان همیاران آب و انرژی و تفاهمنامه‌ای با هم تدارک دیده‌ایم تا بتوانیم بچه‌ها را بیاوریم و آموزش بدهیم تا هم اطلاعات‌شان افزایش یابد و هم به آنها ابزارهای نظارتی بدهیم تا انگیزه پیدا کنند، موضوع نگبهانی از آب را دنبال کنند. اتفاقا آقای روحانی هم که به وزارت نیرو آمده بود خیلی بر این تاکید می‌کرد که باید وزارت نیرو و آموزش و پرورش عجین‌تر عمل کنند.

موضوع آب سهل و ممتنع است و اینکه چگونه می‌توان در ادبیات مردم آن را افزایش داد به چگونگی استفاده از رسانه اطلاعات برمی‌گردد اما وقتی چیزی به وفور در اختیار است و همواره در دسترس، آدمی کمتر به آن فکر می‌کند. مثل سلامتی که تازه وقتی مریض می‌شویم به فکر سلامتی می‌افتیم . اتفاقا من فکر می‌کنم از سال قبل با بروز تنش‌های آبی و افزایش خشکسالی و آثارش مردم بیشتر حسش کرده‌اند. بنابراین فکر می‌کنم عوارض خشکسالی‌ها و تغییرات اقلیمی تلنگری باشد به اینکه بیشتر ارزش آب را حس کنند

منبع: روزنامه اطلاعات