حبس جهاد تبیین در سخنرانی‌ها

یادداشت دکترصدیقه ببران در روزنامه اعتماد

روز جهانی «ارتباطات و جامعه اطلاعاتی» و «روز ملی روابط عمومی و اطلاع‌رسانی» در شرایطی پشت‌سر گذاشته شد که جامعه ایرانی با چالش‌های متعددی در حوزه ارتباطات و اطلاع‌رسانی روبه‌رو است. هر چند دولتمردان، متولیان حوزه ارتباطات و سیاستگذاران در سخنرانی‌های خود تلاش می‌کنند از ضرورت آگاهی بخشیدن به جامعه صحبت کنند در عمل اما تلاشی برای بهبود وضعیت اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی در کشور صورت نمی‌گیرد.

هر چند رییس‌جمهوری در نشست شورای عالی فضای مجازی به مناسبت روز جهانی ارتباطات بر واقعیت‌های جهان امروز در حوزه‌هایی چون گردش آزاد اطلاعات، اهمیت اطلاع‌رسانی صادقانه و صیانت از مطالبات افکار عمومی تاکید کردند و خواستار شکل‌گیری ارتباط سالم نخبگان، مسوولان با مردم از طریق روش‌های عالمانه شدند و اصحاب رسانه را مشعل‌داران جهاد تبیین معرفی کردند، اما متاسفانه به نظر می‌رسد که با گذشت بیش از 9 ماه از عمر دولت سیزدهم، رویکرد پویایی در حوزه اطلاع‌رسانی، شفاف‌سازی و گردش آزاد اطلاعات شکل نگرفته است.

 به‌رغم تاکید مقام معظم رهبری درخصوص جهاد تبیین جهت پاسخگویی نهادهای حاکمیتی و اجرایی به مردم، هنوز روابط عمومی نهادهای دولتی، توفیقی در این زمینه نداشته‌اند، یعنی در عمل اشکالات و ضعف‌های متعددی در روابط عمومی‌ها و رسانه‌های حاکمیتی (مانند صدا و سیما) در اقناع عمومی برای اجرای سیاست‌های کلان اقتصادی، اجتماعی، دیپلماسی و... مشاهده می‌شود. این درحالی است که بودجه رسانه‌ای مانند صدا و سیما به‌‌رغم همه مشکلات اقتصادی جامعه افزایشی حدودا 60درصدی را تجربه می‌کند.

نه ‌تنها در زمینه‌های محتوایی، بلکه حتی در حوزه فنی و تخصصی نیز رویکرد روشنی برای دسترسی آزاد به اطلاعات ایجاد نشده است. در این میان وزیر ارتباطات رودرروی رسانه‌ها اعلام می‌کند که نه تنها کاهشی در سرعت اینترنت کشور مشاهده نمی‌شود، بلکه سرعت اینترنت ایران با رشد قابل‌توجهی مواجه شده است. این اظهارات وزیر ارتباطات با واقعیت‌هایی که مردم هر روز با آن دست به گریبانند، تفاوت‌های جدی دارد.

 از نظر آمار بین‌المللی نیز ایران در بین 181 کشور در رتبه نازل 144 قرار دارد. در بخش اینترنت همراه نیز در بخش سرعت دانلود اطلاعات، ایران در بین 142کشور، رتبه 73 را به خود اختصاص داده است. باید از آقای رییس‌جمهوری و مقامات ارشد کابینه پرسید با چنین اعداد و ارقام نازلی، آیا امکان تحقق جهاد تبیین و گردش آزاد اطلاعات که وعده آن را قبلا داده بودند، وجود دارد؟

در جهانی زندگی می‌کنیم که رشد اقتصادی کشورها ارتباط مستقیمی با گستره جامعه اطلاعاتی و اینترنتی آنها دارد. اما در ایران طی ماه‌های اخیر عقبگردی در حوزه اقتصاد دیجیتال رخ داده و این امر باعث بروز نگرانی‌های جدی شده است. آمارهای میدانی حاکی از آن است که بسیاری از مشاغل اینترنتی و استارت‌آپ‌های کشور به دلیل پهنای باند اندک، گرانی اینترنت و نظام فیلترینگ غیرمعقول یا از عرصه سرمایه‌گذاری و فعالیت در اقتصاد دیجیتال ایران کنار کشیده‌اند یا اینکه راهی کشورهایی چون امارات، ترکیه و... شده‌اند.

 از سوی دیگر عدم هماهنگی بخش اطلاع ‌رسانی و حوزه سیاستگذاری‌های کلان دولت باعث شده تا مردم در زمان اجرای طرح‌هایی چون آزادسازی قیمت‌ها و حذف ارز ترجیحی با سردرگمی و آشفتگی مواجه شوند. این روند نشان‌دهنده این واقعیت است که دولت نه تنها در تامین زیرساخت‌های ارتباطی و اطلاعاتی با مشکل روبه‌رو است، بلکه در زمینه انعکاس برنامه‌ها و دستاوردهای خود نیز با مشکل روبه‌رو است. در این شرایط دولت می‌تواند به بهانه این هفته، یک بازنگری در حوزه اطلاع‌رسانی و روابط عمومی دستگاه‌های اقتصادی، اجرایی و راهبردی صورت دهد.

این کمبودها به خصوص در عرصه سخنگویی دولت بسیار اثرگذار است و باعث بروز تناقضات جدی در این زمینه می‌شود. به نظرم وقت آن رسیده که دولت بازنگری جدی درخصوص عملکرد حوزه اطلاع‌رسانی و روابط عمومی‌های دولتی داشته باشد تا بتوان ساختارهایی را ایجاد کرد که زمینه ارتقای سرمایه اجتماعی دولت را فراهم سازند. برگزاری صوری برخی همایش‌ها و نشست‌های تقدیر و تشکر بدون توجه به عملکردی که این ساختارها در زمینه آگاهی‌بخشی جامعه صورت داده‌اند، دولت را با خسارت‌های جدی در آینده مواجه می‌سازد.