نشست تخصصی « جایگاه زنان در رسانه های مکتوب و تصویری»

---

 

نشست تخصصی « جایگاه زنان در رسانه های مکتوب و تصویری» با حضور دکتر اعظم راود راد استاد جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و دکتر صدیقه ببران استاد ارتباطات دانشگاه آزاد تهران مرکز در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. در ابتدای این نشست که از سوی انجمن ایرانی مطالعات زنان برگزار شد، صدیقه ببران عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز با تائید توجه یونسکو به بحث رسانه و زن گفت: با وجود همه تلاش‌های بین المللی هنوز آمارهای مربوط به وضعیت زنان خوشایند نیست. وی در ادامه با اشاره به برخی آمارها به تحلیل جایگاه زن در سال 2015 پرداخت و گفت:31 میلیون دختر هنوز به مدرسه نمی روند، 35 درصد زنان در معرض خشونت جنسی قرار دارند. دو سوم فقیرترین مردم جهان زنان هستند و تنها 21/9 درصد نمایندگان مجالس ملی را زنان تشکیل می‌دهند. ببران با اشاره به طرح یونسکو با عنوان «women make the news 2030” زنان باید تا 2030 خبرساز باشند، گفت:‌ این طرح یونسکو به این معنا است که تا 2030 زنان باید به وضعیت برابر جنسی در رسانه ها دست یابند. این عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در تحلیل بازنمایی زنان در مطبوعات و نشریات خانواده با اشاره به کتاب" نشریات ویژه زنان از ابتدای تاریخ تا سال 80" گفت: موضوع این کتاب بررسی روند حضور زنان در عرصه روزنامه نگاری و توجه به میزان عقب ماندگی زنان ایرانی از این حوزه است. وی با اشاره به اینکه ورود زنان به نشریات 75 درصد دیرتر از مردان بوده است گفت: امروز بیش از یک سده از حضور نشریات زنان می گذرد اما زنان تنها کمتر از 5 درصد از سهم مدیریتی رسانه‌های کشور را دارند، با این آمار چطور می‌توان تا 15 سال بعد به وضعیت برابر در عرصه روزنامه نگاری رسید؟ قطعا احتیاج به یک دوپینگ برای رسیدن به شرایط برابر در این ارتباط وجود دارد. مدیر گروه ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه از سال 76 تا 80 تمایل دختران برای ورود به رشته روزنامه نگاری افزایش یافت گفت: در این چهار سال شاهد اشتیاق دختران برای حضور در رشته‌های روزنامه‌نگاری بودیم، اما بعد از آن نه تنها این مسیر ادامه و رشد نیافت بلکه دچار یک افول هم شد. ببران با اشاره به این سوال که آیا رسانه های کشور ما اساسا دغدغه حضور زنان را دارند یا خیر؟ و اینکه رسانه‌ها چه جایگاهی را از زنان به تصویر می کشند؟ گفت: نقش زنان در رسانه ها تا حدی است که فقط سراغ آن‌ها را می توان در صفحات حوادث روزنامه ها جستجو کرد. وی با اشاره به اینکه نشریات مستقل حوزه زنان به لحاظ کیفی و کمی روبه افول بوده است، گفت:‌ امروزه وظایف نشریات زنان به عهده نشریات خانواده گذاشته شده که زردنگاری و درعین حال پرخواننده بودن ویژگی بارز این نشریات است. عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه 98 درصد مخاطبان نشریات خانواده زنان و دختران هستند گفت: این نشریات رشد ویژه‌ای در خانم ها ایجاد نکردند و حلقه مفقوده این نشریات اخلاق رسانه‌ای است. وی با اتکا به پژوهش های میدانی و تحلیل محتوایی خود در حوزه نشریات خانواده گفت: در این نشریات هیچ اطلاعاتی در حوزه اقتصاد و سیاست به مخاطبان داده نمی‌شود. این نشریات تنها با تکیه بر ستارگان ورزشی و سینمایی ، ورود به حریم‌های خصوصی‌ و جاذبه های ظاهری و شکلی جذب مخاطب می‌کنند. ببران با تاکید بر اینکه نشریات عامه پسند روند ساکنی را پی می گیرند و به کیفیت اهمیتی نمی دهند گفت: نشریات خانواده باید در لابه لای مطالب سرگرم کننده به حوزه های حقوقی ، اقتصادی ، مذهبی و سیاسی هم بپردازند و صرفا به طرح آموزش های هنری و آشپزی اکتفا نکنند. وی در ادامه افزود: در نشریات خانواده مباحث تحلیلی، منتقدانه و روشنگرانه ای دیده نمی شود و این مخاطبان را دچار سطحی نگری می‌کند.در نتیجه سواد رسانه‌ای هم نمی تواند رشد پیدا کند. استاد ارتباطات دانشگاه آزاد تهران مرکز به تصاویر رایج روی جلد های نشریات زنان اشاره کرد و گفت: عکس روی جلدهای این نشریات غالباً دختربچه های بذک کرده یا هنرپیشه های خاصی است. وی در بحث محتوای این نشریات نیز گفت: نشریات خانواده تنها به روایت خاطرات و داستان‌های کلیشه‌ای و تکراری توجه دارند و اکثر مطالب آن‌ها منبعی ندارد و تنها به ارائه تبلیغات تجاری کاذب مثل تبلیغات چاقی و لاغری می پردازند. ببران به نتایج و تاثیرات نشریات خانواده اشاره کرد و گفت: باز نمایی کلیشه ای که مردها همیشه قوی ترند و زنان فرودست و قربانی هستند و اینکه آنچه از زنان نمایش داده می‌شود با زندگی واقعی آن‌ها فاصله دارد، از این طریق هیچ الگویی برای دختران ارائه نمی شود، اینها سوغات این نشریات است. وی در ادامه سخنرانی به ارائه پیشنهادات راهبردی پرداخت و گفت: توجه ویژه به مسائل و جایگاه زن در سیاست گذاریهای فرهنگی ضرورت دارد و در این حوزه باید دید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت امور زنان چه اقداماتی می‌کنند یا امور تدوین شده تا چه حد اجرا می‌شود. ببران در ادامه به ارائه راهکارهای دیگر پرداخت و افزود: تاکید رسانه ها به نقش سازنده زن در انتقال ارزش ها و باورهای ملی و دینی ، جلوگیری از رواج فرهنگ مصرف‌گرایی و مدگرایی در نشریات زنان ، رواج سبک زندگی ایرانی و اسلامی دربین زنان توسط رسانه ها ، ارائه تصویر واقعی از حضور فعال و موثر زن در اجتماع، حذف نگاه کلیشه‌ای قالبی جنسیتی از محتوای رسانه ها ، حذف سوء استفاده از زن در تبلیغات ، حذف الگوها و اسطوره های کاذب ( مثل هنرپیشه ها ) برای دختران راهکارهایی برای بهبود وضعیت است. وی با تاکید بر ضرورت رشد مشارکت سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی زنان گفت: ایران در شکاف جنسیتی در رتبه 137 از میان 142 کشور درسال 2015 قرار دارد. اعظم راود راد متخصص رسانه های دیداری و شنیداری نیز به عنوان دیگر سخنران این نشست با اشاره به نقش زن به عنوان قربانی در تلویزیون و سینما، غیبت نقش سیاسی زن در تلویزیون و محدود شدن زنان به موضوعات خانواده گفت: بازنمایی جایگاه زنان در تلویزیون یک بازنمایی کلیشه ای است و ما شاهد بازنمایی زنان توانمند در سریال‌ها نیستیم. وی با اشاره به اینکه این نشریات زرد و سریال های تلویزیونی که بیشتر مخاطبان آن‌ زنان هستند مورد تحقیر سایر اعضای خانواده قرار می گیرند، درباره اینکه زنان چرا اینها را انتخاب می‌کنند؟ گفت:‌ اینجا تقصیر به گردن تلویزیون است. تلویزیون رسانه ای است که بیشترین مخاطب را دارد. وی در ادامه افزود: برخلاف آیین نامه ها و سیاست گذاری های تلویزیون که ارتقای سطح آگاهی مخاطب را مطرح می‌کنند تلویزیون سلیقه زیبایی شناختی و سطح آگاهی مخاطب را پایین نگه می دارد و رشد نمی دهد. راود راد با اشاره به نتایج مطالعات پژوهش های خود در مورد چگونگی بازنمایی زنان در تلویزیون گفت:‌بازنمایی زنان در تلویزیون گزینشی و محدود است و نماینده کلیت زنان ایران نیست. وی افزود: اگر شما یک فرد خارج از این فرهنگ و کشور باشید و بخواهید زنان ایرانی را به وسیله تلویزیون بشناسید دچار یک شناخت انحرافی از جایگاه زن می شوید. استاد جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در ادامه به تصریح بازنمایی تصویر زنان از سوی تلویزیون پرداخت و گفت: زنان نمایش داده شده اکثرا خانه دار هستند و اگر شاغل باشند باز در محیط خانه نمایش داده می‌شوند و علیرغم تحصیل کرده بودن و شاغل بودن محل نمایش زن فضای داخلی خانه است واین زنی است که برخلاف شعار مرسوم زن مدیر خانه است از پس مدیریت ساده ترین بحران های خانواده نیز بر نمی آید. وی با اشاره به رواج بازنمایی تبلیغاتی و ایدئولوژیک از زن در تلویزیون گفت: تلویزیون می خواهد یک زن الگو ، نمونه و آرمانی را نشان دهد اما نشان دادن این زن نمونه تنها با تکیه بر ظاهر است و الگوی باطنی زنان اساسا طرح نمی شود. بازنمایی تبلیغاتی تلویزیون از زن نمونه یک زن مسلمان با حجاب است نه یک زن مسلمان با حجاب آگاه ، متفکر ، مدیر و با عزت نفس بالا . راود راد در ادامه به عواقب پیامد این بازنمایی تبلیغاتی و ایدئولوژیکی تلویزیون پرداخت و گفت: بازنمایی زنان در تلویزیون به ظاهر خلاصه می‌شود و این نوع بازنمایی زن ضد خودش عمل می‌کند و تاثیر عکس می گذارد. وی با اشاره به بازنمایی سریال های تلویزیون از زن نیز گفت: فعالیت اجتماعی زن در سریال ها در این حد منحصر است که او درصورتی می تواند کار کند که از نظر اقتصادی در تنگنا باشد و مشاغلی است که دارای منزلت اجتماعی پایین تری است و هرگز زنانی را که برای رشد آگاهی اجتماعی و خدمت به وطن کار می‌کنند را نشان نمی دهند. استاد جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران به قلیل بودن زنان توانمند در بازنمایی های تلویزیونی اشاره کرد و گفت:‌ در برنامه های غیرنمایشی از جمله گویندگی نیز نقش زنان به روخوانی از یک مطلب محدود شده است. وی با اشاره به عدم همخوانی زنان نمایش داده شده در تلویزیون با وضعیت واقعی آنان گفت: در تلویزیون فقط یک قشر خاص نشان داده می‌شود و سایر افراد با گرایش ها و تفکرات متفاوت به سمت سایر رسانه ها جلب می‌شوند بدین ترتیب نباید انتظار ارتقای جامعه،فرهنگ و دین را داشته باشیم. راود راد در ادامه با بیان اینکه رسانه ها نقش واسطه ای در تعالی فرهنگی و کمال مردم را دارند گفت: برای رسانه های تجاری مثل تلویزیون این وسوسه بسیار زیاد است که مخاطب و سطح مخاطب را در یک حالت ثبات نگه دارند تا برنامه های تجاری تولید شده به مصرف او برسد. وی با اشاره به اینکه اکثر برنامه‌های تلویزیونی حتی برنامه کودک عمو پورنگ که با تبلیغ ماکارونی همراه است هم اهداف تجاری دارند گفت: ارتقا و تغییر و تحول مخاطب به نفع رسانه نیست چون این مخاطب در حال رشد نمی تواند مخاطب خوبی برای رسانه تجاری باشد. راود راد در پایان به عنوان راهکار برون رفت از این شرایط عنوان کرد: رسانه ها باید از ظاهرسازی ها فراتر بروند و به عمق و کیفیت و آگاهی مردم توجه کنند تا فرهنگ ما از فرهنگ مردسالاری و پدرسالاری به سمت فرهنگ شایسته سالاری به عنوان شعار اوایل انقلاب تغییر کند.

منبع: ایسنا