نظام آموزشی و مدرسه مهمترین بخشی است که روی حوزه پیام رسانهای باید کار کند و دروسی در این حوزه و بخشهای تربیتی و سواد رسانهای داشته باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه داشتن سواد تحصیلی دال بر داشتن سواد رسانهای نیست، گفت: کمسوادی رسانهای بیهویتی و کاهش میزان تمیز و تفکر را به همراه دارد.
صدیقه ببران با تاکید بر ارتباط
دوسویه سواد رسانهای و مسئولیت اجتماعی، اظهار داشت: داشتن سواد رسانهای را در
دو وجه می توان دید. مفهوم سواد رسانهای یعنی پیدا کردن قدرت تحلیل و تجزیه پیامهای
رسانهای که دربرابر افراد قرار میگیرد و با این وجود میتوان بین حوزههای متعدد
پیامها تشخیص و تمیز قائل شد و در اینصورت اگر در برابر هجمهای از پیامها قرار
بگیرید که میگیرید، لطمه چندانی به شما وارد نمیشود.
وی با بیان اینکه بحث مسئولیت اجتماعی بیشتر به جای فردی دیده شدن، اجتماعی دیده
میشود، خاطرنشان کرد: اگر مسئولان و مجموعههای رسانه و دستاندرکاران بتوانند
این میزان سواد رسانهای را در افراد بالا ببرند، به همان نسبت مسئولیت اجتماعی را
ارتقاء میدهند تا از این طریق تا حد لازم مصونیت ایجاد کنند و میزان خطرات از
جامعه خود را کاهش دهند بویژه خطراتی که از حوزه اطلاعات حاصل میشود مسئولیت
اجتماعی به نحو احسن انجام میشود.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نکته
دیگر مسئولیت اجتماعی را که در ارتباط تنگاتنگ سواد رسانهای است، بعد اخلاقی
عنوان کرد و گفت: این بعد اخلاقی یعنی اینکه چقدر در ازای پراکندگی پیام میزان
اخلاق را رعایت میکنیم، رعایت این میزان اخلاق میتواند سطح مسئولیت اجتماعی را
افزایش دهد و بالعکس اگر این توجه وجود نداشته باشد سطح مسئولیت اجتماعی پایین میآید.
برای رسانهها هم این موضوع اهمیت دارد که چقدر بتواند در برابر مسئولیت اجتماعی
مخاطب خود کار کنند.
ببران درباره اینکه چقدر بیسوادی رسانهای میتواند تبعات داشته باشد، تصریح کرد:
چیزی به نام بیسوادی رسانهای نداریم، سواد رسانهای پیوستاری است که همه ما در
مرحلهای از این پیوستار که میتواند خیلی کم یا خیلی زیاد باشد قرار داریم و در
این طیف قرار میگیریم.
وی افزود: باید این از سطح بسیار کم به سطح بسیار زیاد برسد و نهایت ندارد؛ ممکن
است سطح حوزهای از پیامها سواد داشته باشیم اما در سطح دیگری آنقدر سواد نداشته
باشیم.
این کارشناس رسانه با بیان اینکه سواد رسانهای
کف و سقف ندارد، ادامه داد: اما درعین حال کم و زیاد دارد اگر سواد رسانهای کم
باشد موجب کاهش میزان تمیز و تفکر رسانهای در برابر پیامها میشود و قدرت تمیز
پیام بر فرد حاصل نمیشود و هر پیام از رسانه را باور میکند.
وی این امر را موجب تاثیرپذیری فرد از رسانه دانست و افزود: اینجا رسانه شما را
مدیریت میکند نه شما رسانهها را و افراد مانند رباتی تحت تسلط کامل رسانه و چیزی
میشوند که رسانه میخواهد.
ببران ادامه داد: پایین بودن سواد رسانهای قدرت تفکر را از شما میگیرد و عمدتا
شما را وارد وادیهایی تخیلی میکند که در این صورت لزوما واقعیات را متوجه نمیشوید
و در عین حال میزان تاثیرپذیری و به دنبال آن، امنیت فردی و اجتماعی شما را به
مخاطره میاندازد و از طرفی دیگر روی هویت شما تاثیر سوء میگذارد و دیگر خودتان
نیستنید.
وی یادآور شد: تمام ویژگیهای شخصیتان با پیامی که به دستتان میرسد، مطابقت
خواهد کرد و هویت فردی و اجتماعی خود را از دست میدهید و از حوزه انسانی خود خارج
میشوید.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نگران
اصلی کشورها را همین موضوع برشمرد و با استناد به فرمایش مقام معظم رهبری مبنی
براینکه نباید تحت تهاجم فرهنگی قرار بگیریم، اظهار داشت: اگر تحت تاثیر قر ار
بگیریم فرهنگ خود را هم میبازیم و کاملا در بخشهای مختلف تحت تاثیر کشورهای
مختلف و یا سازمانهای فراملی رسانهای قرار میگیریم.
این کارشناس رسانه در باره اینکه با توجه به گستره فضای مجازی، آیا فرد با داشتن
سواد رسانهای میتواند سره را از ناسره تشخیص دهد یا نه، گفت: بله حتما میتواند؛
اما به شرطی که شناخت لازم را نسبت به کلیه ابعاد آن پیام داشته باشد و در ابعاد
شناخت، زیبایی شناسی و اخلاقیات پیام مسلط باشد.
وی ادامه داد: بخشهای و نهادهای مختلف فرهنگی باید روی این موضوع کمک کنند و
اطلاعات واقعی را در اختیار افراد قرار دهند. هر پیامی که به فرد می رسد نباید
بلافاصله باور و برای دیگری ارسال کند و حتما باید نسبت به آنچه به او میرسد
تحقیق کند و در اینجا میگویند این مخاطب هوشیار و فعال است و مخاطب منفعل نیست.
اگر چه صددرصدی نیست اما اگر شناخت لازمی از پیامها پیدا کند میتواند اعمال کند.
ببران با بیان اینکه میزان سواد تحصیلی بیشتر دال بر داشتن سواد رسانهای بیشتر
نیست، تصریح کرد: لزوما اگر سواد فردی در حد دکتراست سواد رسانهای او نمیتواند
بالا باشد.
وی از همه نهادها بویژه نهاد خانواده و آموزش و پرورش خواست تا در ارتقای سواد
رسانهای به کودکان و نوجوانان کمک کنند و گفت: در خانواده والدین نخست باید سواد
رسانهای خود و سپس سواد رسانهای فرزندان خود را افزایش دهند و حتما پیامهایی که
برای بچهها میرسد کنترل کنند و او را نسبت به این پیام روشن کنند به شرطی که خود
روشن باشند.
این کارشناس رسانه ادامه داد: نظام
آموزشی و مدرسه مهمترین بخشی است که روی حوزه پیام رسانهای باید کار کند و دروسی
در این حوزه و بخشهای تربیتی و سواد رسانهای داشته باشد؛ معلم باید آگاه باشد تا
بچهها را آگاه کند. شنیدم آموزش و پرورش روی این حوزه کار میکند که جای امیدواری
است.
ببران خاطرنشان کرد: نظام آموزش عالی و رسانههای ما هم باید روی این زمینه کار
کند اگر خود رسانه بویژه رسانه ملی نیاید بخشها و سره از ناسره را برای مخاطب باز
نکند و در پیامهایش ابعاد سواد رسانهای مشخص نباشد، ارتقای سواد رسانهای آنگونه
که باید ممکن نخواهد بود.
به گفته وی، در کنار این نهادها، سایر نهادهای فرهنگی مثلا حوزهای که روحانیون
مسئول هستند و بر مردم تاثیر میگذارند هم باید به مردم کمک کنند.