سقوط آزاد شاخص عملکرد زیست محیطی ؛ توهم توطئه در خصوص ریزگردها!

  
 دکترصدیقه ببران

امسال روز جهانی محیط زیست (5ژوئن و 15خرداد) و به عبارتی آغاز هفته محیط زیست در حالی گرامی داشته شد که چند واقعه تاسف‌آور در حوزه زیست محیط کشور شکل گرفته است. از یک سو بی‌توجهی و بی‌اعتمادی دولت و نهادهای رسمی نسبت به این حادثه جهانی و ملی که حداقل سالی یک بار توجه عمومی را به اهمیت محیط زیست جلب می‌کرد و از سوی دیگر، ثبت رکوردهای منفی در خصوص عملکرد زیست‌محیطی کشور، چشم‌انداز تیره‌ای را در خصوص فعالیت‌های زیست‌محیطی در کشور تصویر‌سازی می‌کند.

بر اساس آخرین شاخص‌های جهانی epi (تحلیل عملکرد زیست‌محیطی کشورها) که توسط محققان دانشگاه ییل هر دو سال یک‌بار نمایش داده می‌شود، ایران نسبت به سال 2020 که رتبه کشور در حوزه محیط زیست در مقام 67 قرار داشت در سال 2022 با 66 رتبه نزول به رتبه 133 رسیده است. این رکود نه تنها در اعداد و ارقام جهانی بلکه در زندگی عینی و اجتماعی ایرانیان کاملا متبلور شده است.

هر ایرانی طی ماه‌های اخیر مشکل ریزگردها و آلودگی هوا را به عینه احساس کرده است و سوزش برآمده از آن را با گوشت و پوست خود حس کرده است. ضمن اینکه همچنان شواهد حاکی است که آب دریای خزر در حال کاهش است، میزان آلایندگی هوا و آب‌های سرزمینی ایران نگران‌کننده است و به‌رغم هشدارهای رسانه‌ها، مردم و متعدد سازمان‌های مردم‌نهاد و... پروژه‌هایی از جنس پروژه میانکاله در حال اجرا هستند. در کنار این موارد پیشرفت مناسبی در سایر شاخص‌های زیست‌محیطی مانند تنوع زیستی، حیات وحش، مناطق حفاظت‌شده، تنوع گیاهی و... مشاهده نمی‌شود.

گزاره‌هایی که نشان می‌دهد وضعیت محیط زیست در کشور ما شرایط مناسبی ندارد. هرچند ممکن است این‌طور به نظر برسد که می‌توان دامنه رشد برخی معضلات مانند مساله ریزگردها را با استفاده از ظرفیت دیپلماسی و توسعه مناسبات ارتباطی با کشورهای منطقه کاهش داد، اما متاسفانه گفتار و ادبیاتی که اخیرا توسط رییس سازمان محیط زیست استفاده شده، این خوش‌بینی‌ها را از میان می‌برد.

رییس سازمان حفاظت از محیط زیست دولت سیزدهم با طرح یک تئوری توطئه، ریشه گرد و غبار در کشور را به فعالیت‌های تروریستی در سوریه و حضور نظامیان خارجی در عراق و یمن مرتبط می‌داند و اعلام می‌کند که دشمن با ظرفیت‌های زیست‌محیطی به جنگ کشورهای منطقه آمده است. سلاجقه بدون استناد به پژوهش خاص و مدرک ویژه‌ای ادعا می‌کند که دشمن تلاش دارد با سوءاستفاده از مشکلات زیست‌محیطی، نارضایتی عمومی در ایران را افزایش دهد! این در حالی است که موضوع ریزگردها، قدمتی فراتر از مشکلات فعلی در منطقه دارد و بیش از نیم قرن سابقه دارد.

حداقل بر اساس نظر محققان و اهالی فن خاستگاه ریزگردها به کانون‌های داخلی و خارجی تقسیم می‌شود. در حوزه‌های خارجی بیش از 300میلیون هکتار از قلمروی سرزمینی سوریه، عراق، عربستان، کویت، امارات دخیل هستند و عمده ذرات رُسی از عراق و ذرات کوارسی از عربستان راهی ایران می‌شوند. شخصا در دو دهه گذشته در نهادهای اجرایی پیرامون این موضوعات حضور داشتم و در یک مورد در حوزه بحث احیای تالاب هورالعظیم در تیم مذاکراتی دولت ایران با عراق و سازمان ملل متحد حاضر بودم.

باید توجه داشت مهم‌ترین راه‌حل معضل ریزگردها، احیای تالاب‌های مرزی و احیای پوشش‌های گیاهی منطقه است؛ لذا اینکه کم‌کاری کشورهای دیگر و خودمان در از بین بردن تالاب‌ها و ظرفیت‌های گیاهی منطقه نادیده گرفته شود و مشکلات به دوش سایر گزاره‌های غیر مسوول انداخته شود، بیانگر آن است که مسوولان ایرانی در سازمان محیط زیست در حال فرافکنی موضوعات هستند. در حالی که دولت باید با استفاده از ظرفیت‌های تخصصی کشور و به‌کارگیری دیپلماسی به گونه‌ای عمل کند که سایر کشورها متوجه مسوولیت‌های خود شوند. ضمن اینکه ایران نیز باید از ارتکاب هر نوع عمل و اجرای هر پروژه‌ای که ممکن است محیط زیست را به خطر اندازد جلوگیری کند.

منبع: روزنامه اعتماد